Demans olarak bilinen bunama durumu nedenleri arasında nadiren de olsa çeşitli enfeksiyonlar yer alır. Günümüze kadar bu duruma sebep olabilen mikrobik ajanlar arasında influenza, sitomegalavirüs, Batı Nil virüsü, toksoplazma ve aspergilla yer almaktaydı.
Aralık 2019 tarihinden itibaren ilk kez Çin’de ortaya çıkan Covid-19 virüsü tüm dünyaya hızla yayılmış, bu yazımı yazdığım bahar aylarına kadar yaklaşık 123 milyon kişi bu virüsle enfekte olmuştur. Maalesef görülmüştür ki nörolojik açıdan Covid- 19 virüsü de ‘nörotropik’ olarak adlandırılan özelliğe sahiptir, yani bu virüsün sinir sistemine karşı özel ilgisi vardır. Sinir sistemine kişi virüsü aldıktan sonra iki yolla bulaşır. Bunların ilki kan yoluyla olur, ikincisi ise ‘nöronal retrograd’ yol olarak adlandırılan burun mukozasında bulunan sinir hücreleri ile taşınarak merkezi sinir sistemine ulaştığı yoldur. Nisan 2020’de yapılan bir çalışmalarda bahsedildiğine göre Covid 19 nedeni ile yoğun bakımda takip edilen 58 hastanın 40’ında ajitasyon (huzursuzluk, agresif davranışlar) gözlenmiş, bu hastaların 26’sında ise konfüzyon (bilinç bulanıklığı, sersemlik) durumu rapor edilmiştir. Taburculuk esnasında ise bu 45 hastada dikkat eksikliği ve yönelim bozukluğu görülmüştür. Yani bu hastaların kimisi nerede olduklarını kimisi yaş ve isim gibi kimlik bilgilerini kimisi ise gün, ay, yıl gibi zaman bilgilerini bilememişlerdir. Yine Eylül 2020’de yapılan bir çalışma göstermiştir ki Covid 19 ile enfekte kişilerde bunama hastalığının görülme sıklığı ve yine bunaması olan kişilerde Covid 19 sebebi ile ölüm oranı normal topluma göre artmıştır. Aralık 2020’de yapılan başka bir çalışma göstermiştir ki hastalık esnasında baş ağrısı, tat ve koku kaybı, ishal ve oksijen desteği gereken hastaların taburculuk sonrası unutkanlık ve dikkat eksikliği şikayetleri daha fazla görülmüş.
Hekim olarak pandemi sürecinde Covid 19 nedeni ile yataklı tedavi altındayken veya da hastalık sonrası unutkanlık, zihnini toparlayamama, kafa bulanıklığı gibi şikayetlerle başvuran hastalarım çok oldu. Tüm dünyada ve ülkemizdeki verilerle şu an hastalık sonrası bu şikayetlerin ne kadar kalıcı olduğuna dair bilimsel çalışmalar henüz yeterli değildir. Bu şikayetleri bulunan hastalarıma kan ve görüntüleme tetkikleri sonrası B12 takviyesi, akdeniz tipi beslenme, düzenli uyku, egzersiz ve pandemi şartlarına uygun olabilecek tipte sosyalleşme (online arkadaş ve akraba görüşmeleri, maske ve mesafe kurallarına uygun açık havada görüşme) önermekteyim. Yine bazı hastalarımda muayene sırasında hastalık sonrası gelişen yaygın kaygı bozukluğu veya depresyon hastalığının özelliklerini gözlemlemekteyim. Psikiyatrik bu rahatsızlıklar sıklıkla biraz önce belirttiğim dikkat bozukluğu, kafa karışıklığı şikayetlerine sebep olabilmektedir. Bu nedenle bu hastalarımın zihinsel işlevlerinin psikiyatrik hastalıklar sebebiyle mi yoksa Covid 19 sonrası yavaşlayıp yavaşlamadığına dair psikiyatrist meslektaşlarımdan görüş istiyorum ve bu görüşmeler sonrası gerekli durumlarda medikal tedavilerine başlıyor, takiplerine devam ediyorum.
Pandemi maalesef hala devam etmekte ve her geçen gün artan hasta sayısı ile birlikte Covid 19 virüsü ile ilgili daha çok bilimsel veriye ulaşıyoruz. Umarım zamanla bu veriler ışığında virüsün bilişsel durumlarla ilgili hasarının kalıcı olup olmadığını ve bu durumda neler yapılabileceğini birlikte öğreneceğiz.
